Historical Traces
What is the historiography of the name Kosovo - Kosovo?
__________________________
The name is the first element of human identity, nation, country, state as well. Once it comes to our state name "Kosovo", initially I mean, I do not know how I feel today, prouddisappointed or angry, and so I do not know how they feel more like scholars, historians, geographers, linguists etc.., when writing and use the name in various works we have not yet clear meaning or its origin.
About what was said above, I had to add and that, to surprise the fact that to date, we have very few results, studies by the Kosovo Albanian scholars who have contributed to this issue. My curiosity to engage in this work starts from two reasons. First, when a few months ago I read in the daily working of Mutiny Namani historian published entitled "Kosovo Field - Area of Siege", which the name "Kosovo" issued by the Albanian origin. Second, when little weeks before the country declared its independence, our tools of information, like television, newspapers, presented interviews taken by local politicians where scholars issue then: that the name is derived when the name first mentioned in literature sources historical and that, as will be known after the official name of the country with international recognition: Kosovo-a or "Kosovo" (variant claimed for a long time and even today by Serbian historiography). Unfortunately, the answers to these questions were quite confusing and unclear by the interviewees. These reasons, makes me deal with the research and study of data - sources and historical literature dealing with Kosovo''name''in order to have a real insight as to its meaning and its origin.
Initially we need to know the name of the country today and our state "Kosovo-a", as toponym is a name in history, which today includes only a portion of the territory (central part) of the ancient Dardania which was at the center of the Illyrian Peninsula Today, the Balkan. Region during its history, was the first part of the Illyrian Dardania, then part of Rome, Byzantium (Dardanci Campus), briefly under the Slavs in the Middle Ages and later under the Ottoman Empire, when separated as a separate unit "vilayet" ( 1877-1912). During the old Yugoslavia (since the country was occupied in 1913 and 1918 reoccupy most of Serbia), Kosovo's territory is divided into three areas - "zhupani" as Zeta, Vardar and Morava (1921-1931), which on was later turned into "Banovina" Regional (1929-1939). After World War II, the territory joins and formed a new unit under the administrative and territorial Yugoslavia young to be called, the territory of the Autonomous Province of Kosovo and Metohija - "Kosmet" (1945 - 1968). Since 1968, the country expands its status, and will be called the Autonomous Province of Kosovo - Kosovo, which operates until 1999, when the country after the war (1998-99) and today is internationally recognized independent country named the Republic of Kosovo.
Thus, today the country's name "Kosovo" historical terms, taken as a successor to the old name of the country that was called Dardania. Historiographical data before the name "Kosovo" (in the strict sense of the word "Kosovo Field") are relatively late in history, although geographically name mentioned since the century. XIV. The country's historical name "Kosovo" is recognized by the second half of the century.Century, when the Kosovo Vilayet created administrative and territorial unit under the Ottoman Empire, which included a wider territory than it has today (about 30,000 km), going to survive until today (Very reduced, with 10,870 km).
I think that is very important to get to know generally the historiographical positions which have been given so far about the name of our country "Kosovo-a." In this regard, we should say that, about the origin of the name of the country''Kosovo / a''problem that arose a long time and he, between our historiography historiography Albanian and Serbian. Serbian historiography generally, the meaning and origin of the name tries to extract from the Serbian-Slavonic language. It should be emphasized that, in this regard, much more engaged and worked Serbian historiography, which devotes dozens of case work to date, starting from the first years of the century. XX. The results given so far by the Serbian historiography, as we will see in this paper, will be generally diverse, accurate or incorrect, the deformed, the more my opinion, the extremely biased attitudes politicized.
Serbian historiography, we can say without exception, highlighted in this direction its position that the name "Kosovo" has origin (etymology) from the Serbian-Slavonic language.Origin of name, is considered to flow from the south Slavic languages, where the word "yogurt", "Kosovo", "kosovac" and "kosoviq" have the meaning of the bird (bird) "Blackbird" (merula), meaning "bird mëllenjës "or" black bird. " Thus, the key notion and importance of Kosovo''name'', or the meaning of different calls (thought to label as,''''Old Serbia,''''South Serbia, Kosovo''Metohija''etj. , ER), has different significance and meaning in some ethnic society. The Serbs, the name marks,defines''Serbian land'',''space''of the Serbian Jerusalem, which raised the cultural and economic excellence in the Middle Ages, who so brutally interrupted Osmanlijëve arrival. Further states:''the name for the average Serb 'Kosovo' is the name of heaven, which marks, assigns the Holy Land [...]''. According to calculations politicized and Serbian researchers mitologjizuara name, noted that the Serbian heroes fallen in Kosovo Polje (The Battle of Kosovo - 1389) are back in "mëllenja" and crying in their song to defeat since then we ardhka and the name of Kosovo Polje, where the "yogurt" is Serbian word for "thrush."The full name of the Province (this is about the period when Kosovo was in the former Yugoslav Republic, ER), which is legally in Serbia is "Kosovo and Metohija." There are lots of symbolism in this name. "Kosovo" is, in Serbian land "Kosova", "black birds" and "Metohija" earth "Metohija", "property monasteries "[...]. "At the time of the loss in 1389, in 'the land of monasteries and black birds' lived 'Serbs' and a number of 'symbolic' of the Albanians."
Serbian etymologist one more time as the position away from the name "yogurt" to draw meaning from the name "yogurt-a" - "kositi", which means the agricultural tool for harvesting, cutting plants, crops etc. According to Serbian historiography, the name "Kosovo" appears for the first time before the Battle of Kosovo of 1389 to a degree (krisobul) medieval, original of which belongs to the time of Stefan Nemanja. In this article mention the name of the district called "Kosovo", which had to pay taxes Studenica monastery. For the first given the name "Kosovo", which belongs to the time of S. Nemanja, who died over the last decade of the century. XII, it is understood that the name mentioned since then. For the degree in question, the author A. Urosheviq states that, in the words and some names, among them the name "Kosovo", which were written in it at the time, I think that this manuscript was completed later, ie in the new time, for such names has not had the time of Stefan Nemanja or in our language. So in this script (the diploma) entered and the name "Kosovo". Geographical name "Kosovo" appears only after the battle of the year 1389.
Until then the name with a questionable exception, never mentioning the name "Kosovo". After the Battle of Kosovo Kosovo territory of today always called by the name "Kosovo". After the Battle of Kosovo, site of today's Kosovo, always called "Kosovo" as in our writings, Turkish and foreign. The meaning of this name the foreigners, of course as prescribed - Translation of natives, understand as coming from the bird name "yogurt" because Merulae or translated as Campus de Merles or Amselfeld Shamp. The label "Kosovo and Metohija" instead of "Old Serbia (Stara Srbija), was established only after World War II.According to historical sources (Serbian, ER) "Old Serbia", in the present "Kosovo and Metohija", composed during the Middle Ages from 9 provinces (Zupa). Even during the century. XVI and XVII, but according to historical sources, all these provinces were called by the name of General "Old Serbia." According to written testimony by Sava on Nemanjën Biography, "Stefan Nemanja (1114-1200) united the" Serbian states "and since then the territory of today's" Kosovo and Metohija "(Old Serbia) entered within the "great Serbian state." On the uprising of the First and Second Serbian, 1804 and 1813, and as Mbretnin Srpska and Yugoslavia to World War II, the official use - state is uses the term "Old Serbia", as well as geographical maps, historical documents, scientific literature and diplomatic writings, especially in a toponimike studies. Old Name''Serbia''as geographic calls placed in the century. the century, under the sense the changes it suffered after the liberation of the Serbian Principality. When the Principality of Serbia, began to appear as a separate territory on maps, geography (Serb, ER) had to create a new name for those geographic regions of the state''that did not enter serbë''të medieval part of the Principality. With''''Old Serbia were called then all central regions, southern and northern South''''medieval Serbia. D. Author Bogdanovic in his book devoted to the history of "Kosovo" states that the name "Kosovo" will be used conditionally because, if it comes to the province, the name of today that call is the Turkish-Albanian (tursko-Engleski), the derived from the name of "vilayet Kosovo (Kosova), which included the first pre-war Balkan territory of Sandzak (Novi Pazar) with Upper Polimljen, then the territory of "Kosovo and Metohija," Northern Macedonia to Veles and Eastern at full flow Bregalnica.
Insistence on the appointment at (Kosovo, ER), along with the autonomy movement towards the unit above, that federal (1968), had every angle to agree with history - parathirrje nationalist claims of "large Albanian ".[...] In PKJ documents before and during World War II, and in documents of the constitutional right of the new Yugoslavia, this region was called "Kosovo and Metohija", though, and this label was not quite right, because its territory includes and other regions with special names. From the perspective of regional geography, as this name has not been fully justified. Thus, historically and by tradition (Serbian), or first name (Kosovo) and the second (Metohija) are not implemented in this area and in his space. The reason most great, so is speaking before the year 1912 for "Old Serbia" because this was the nest of "culture and the old Serbian state "[...]. But we will use the name "Kosovo", not only because he came into general use as a sign for the entire Region but rather at that, this name now is a current problem, political and historical, who with that name is known and entered into the world.Examining the historical past of Kosovo in medieval vast space, along with Kosovo Polje''''and''Kosovicës''that continued to live, we have no other data to know more about the name. But today, one should know and should be taken into account the difference between the "Kosovo" medieval, which was at first called modern naming geographical range of "Kosovo" as administrative entirely new dating. The name "Kosovo" began to expand with the creation of the Kosovo vilayet (XIX century).Step largest expansion deals in 1968, when the name of two parts of an autonomous province "Kosovo and Metohija" is replaced with the name "Kosovo".
In addition to the data presented above, we will present and other opinion given by many other authors Serbianhistoriography''name''Kosovo. Without exception, the name "Kosovo" in the last hundred years, we find the authors manipulated by Serbian historiography in several shapes and treatments, about the positions listed above. Designations for "Kosovo-n", produced under the wishes and desires and find the format as "Old Serbia", "Southern Serbia", "Kosovo and Metohija" - "Kosmet" and "Kosovo", the following designations, which did not stop even in our days work. This applies to the names of the Albanian people of Kosovo, when the getting this historiography, while Albanians are called "Arnaut", "arnautash" and "shiptari. Although the term''new''Shiptar, pretended to use in the territory. Otherwise, the term''Shiptar''as an option, it was during the Kosovo''official use'', approximately up to 1968 years.
Name to form "Old Serbia", is done in almost all historical writing and cartographic material of Serbian historiography century years late. Century, and continuing through the period of the First World War, being used while until today. From the 1920s until 1940, the name of the country preferred to write and called as, "New Serbia" (for awhile, since 1913 to 1918) and "Southern Serbia" (where, besides the present territory of Kosovo, and included present-day territory of Macedonia and elsewhere). Forms of the name "Kosovo and Metohija" used from the years 1945 until 1968, still claimed by "Serbia" be the name of "official" i "Kosova." Such attitudes find, say conditionally is also of great authors of Serbian historiography, such as MS Milojevic, J. Ristic, S. Novakovic, S. Protic, V. Djordjevic, J. Cvijic, S. Stanojevic, R. Novakovic, N. Kostic, JH Vasileviç, J.Dedijer, D. Kovaqeviç, S. Cirkovic, A. Urosheviç, DT Batakovic, D. Bogdanovic and many other authors.
It should be noted that, in many other works of Serbian authors have these attitudes, which are more political than scientific character, the more are the views that the authors of the produce, justify etc., But as will be seen, turn out to be historically non-verifiable, that attitudes are false. Turkish historiography offers an interesting data in terms of origin of the name. This option provides us Turkish historiography of origin of the name "Kosovo". Turkish Encyclopedia explains the name of the name "Koh - soh - vah," which is the original Turkish name means "field of Blackbirds." In Turkish the word "Kus" read "Kosh" which means "blackbird", while in the old Turkish word "Kus" was inadequate to "Blackbird" and "ova" means "field".
We also have and some works, but few in number, those of Kosovo Albanians, mostly made from eighty years of the century. XX, who have contributed to the origin and the origin of the name "Kosovo". Must necessarily be noted that applies onlyto separate authors, which the country's name and origin, the origin of the country derive from the name, residence, mountain, castle or city from the space of local territory, who have their work reach conclusions that name originates from the Illyrian language-Latin, Albanian, etc.. Among the authors who are alone in this regard, I had to mention the following: Muharrem Carabregu, Skender Rizaj Ejup Statovci, Avni Namani Kepuska the Mutiny. Unfortunately, we and some Albanian author who, not having sufficient knowledge, and I guess even being under the influence and the school of Serbian historiography in the works or their statements about the country's name, origin and etymology explain his derived from Slavic languages. Worse, we have and times when any The so-called''scholars''ours, declares and explains that the name "Kosovo" for the first mentioned in historical sources or written in the form "Kosovo." For these scholars''''not even worth it comes, let us have the''conscience''of their knowledge.
International historiography in many scientific works i'a much history of Kosovo, region and beyond, in many cases does not deal with the origins of the name "Kosovo". It's a relatively small number of works that approach the question of the name, and that, in February explaining the superficially. The worst is that we have a case, when in these works, by any authors, deals Serbian historiography version about the origin of the name, it is a bad propaganda in this regard. Unfortunately, this happens for a reason. It is known that Serbian historiography has very biased and not objective works, besides the name, generally refer to the history of Albanian people in Kosovo. The works that are most important for scientific propaganda anti Albanian, Serbian institutions to translate into major world languages (English, French, German, Russian etc..) And distribute scientific institutions worldwide and international public opinion.
In addition, we will present evidence which would relate tothe time when the name starts to mention more of the historiographical record. You must know that the name "Kosovo Field" - "Kosovo", where war was developed in 1389 , known in historiography as the "Battle of Kosovo", in the middle of the Coalition of Balkan peoples and the Ottomans (Turks), of European historiography and beyond, is also known by thenames: Amselfeld (German), Campa Mierlei (Romanian), des Champs Merles (French), Kosifopedhio (Greek), Rigomezo (Hungarian), Campus Turdurum (Latin), Campus Merulae (called by kronistët latin), Kosovo Polje (Serbian) and Kosovo (Turkish).
Evidence, among the first, the name of the country, field, mountain, village-village, town called "Kosovo / a," we find in documents of the time out since the beginning of the century.XV. Bishop of Ulcinj, Segano Martino (born in the town of Novo Brdo in Kosovo), which for a time was the vicar The local Catholic church in Novo Brdo, in an article of its own geographical character dedicated to homeland during the second half of the century. XV, mentions a valley called "Kosovitza" through which the river is kaluaka Llap, where the country is on one side to the other side Pristina Novo Brdo. By writing the Greek philosopher Konstantin century. XV, in the context of describing the Battle of Kosovo, a place mentioned twice named "Kosovo / Kosova." Note next century. XV shows, to go from Pristina to Vuqitërn, traders had to go through the "forest (male) of Kosovo" or through "boschi Cossova know." From the debtors book of the year 1438, the trader dubrovnikas, Michael de Luchari, who acted in Brdo, near this city, village mentions "Chosouiza. From the works of scholars Muhammad Trnava have the data and village "Kosofc" the Lab region, which is mentioned in 1455, and the witnessed and records of the years 1566 and 1574. It seems that if this village has to do and researcher Iljaz Rexha, when states that the documents of the years 1566/1574, the present village "Kosovc" but located in the province of Gallapit.
Udhëpërshkruesi the century. XVI, Petantius when passing through this region, writes that, along the road that leads to Procopia (Prokuplje) in Nisum (Nish) if issued down south, not very far away lies the valley "Kosovitza" through which the river runs Llap. The book, published in Venice in 1605, by Pietro di Giacomo Luccari, when talking about the Battle of the year 1389, shows that Sultan Murad broke up at a place called "Kosovo", which Germans call "Amselveld" Hungarians - "Rigomezev" a Turkey - "Cossova. According to the data presents Kalf Hajj since 1650," Kosovo "was Kadillëk (Kazan) of the Sandzak Vuçitërnës located between Pristina and Kursumlija.But this author, that the Turkish geographer Hadji Kalf, during the second half of the century. XVII, mentions the city "Kosovo" and considered as Kadillëk. Skender Rizaj historian, presents the evidence of British researchers J. Mackay, indicating that there was a "city" called "Kosovo" and which was located approximately 7 (seven) miles (1 mile = 1852 m) northeast of Pristina in Rumeli (Balkan). The same author tells us, "Kosovo" was known as the city and the old mining locality. A register of the year 1498, mentions "Kosovo", indicating that was the important mining location [...]. "Kosovo" as the ancient city, the medieval and the new era collapsed at the end of the century.XVII, but his fame was ruined, his name included a much wider area of the Balkan Peninsula. Kosovo''City''was one of the cities who fell into the hands of the Austrians in 1689.
After all that you said, will give interesting data concerning the name "Kosovo", which come from sources mapping (geographic). These data will be presented in many maps made by European researchers that include the period since the century. Until the XV century. XIX. In this regard should thankMuharren Carabregu researcher who, with his work, enabled us to recognize cartographic sources dealing with the country's name our''Kosovo''. The results of his work, mainly those related to our work, will be presenting the following paper. Initially, it is important to show that, in many maps, the name of the "Kosovo-a", filed or recorded mainly as "Casoua (Kasoua)Casova (Kasova)," Cascova (Kaskova), "Cassovia " (Kasovia etc.)., And always presenting the country once again as the residence as a region (province). These cartographic evidence before Kasova''-name''''Kosovo''are very important, because these prove the existence of this locality with this name in our territory.
Dëshmitë e para hartografike për territorin (e Kosovës së sotme) i kemi nga fundi i shek. XV, nga F. Roselli (1447-1527), i cili boton hartën e Evropës JL në Firenza të Italisë, ku paraqet emrin ''Casoua'' (Kasova), që ka të bëj me emër visi. M. Benventano në vitin 1507 në Romë-Itali, boton hartën '' Tabula Moderna [...]'', ku paraqet emrin ''Cascova'' (Kaskova) për emër të vendbanimit. G. Gastaldi në hartën '' Carte dei paesi [...], që e botoi në vitin 1546, paraqet emrin ''Cascoua'' (Kaskova) si vendbanim, ndërsa në hartën ''Tavole nuovo [...]'' të vitit 1548, e quan ''Cassovia'' (Kasovia), prapë duke e theksuar për vendbanim. Po ky autor, në vitin 1560, boton hartën '' Atlas Ptolomaeus [...]'', ku si vendbanim paraqet vendin me emër ''Scascoua'' (Skaskova). G. Mercatori në hartën e botuar në Duisburg në vitin 1595, paraqet vendbanimin ''Scascoua'' (Skaskova). Në atlasin e Ortelit të vitit 1595, paraqitet emri në formën '' Scascova'' (Skaskova). PM Coronelli, duke punuar në hartimin e atlasit-globit tokësor gjatë viteve 1683-1704, boton harta në 12 vëllime. Në botimin e hartës '' Iliricum'' të vitit 1688, përmend vendin e quajtur ''Campo Cassova''. Po në këtë atlas të Coronelli-t, në hartën nr. 143 të botuar më 1689, paraqitet vendi ''Campo Cassoua''. Mathias Seutteri në hartën nr. 152 të atlasit të tij, përmend emrin ''Campus Merlinius Cassovius'', ndërsa në hartën nr. 153, e paraqet ''Campus Cassovius''. Në një riprodhim të hartës së IM Hasiusit, të punuar nga Hamanni, përmendet visi me emër ''Cassova Provincia''. F. Reilly, në koleksionin e atlasit hartografik të botuar më 1796, vendin e quan '' Cassovo'', ndërsa në fletën 22 të po këtij atlasi, e quan vendbanimin '' Ebne Kassavo''. V. de Vaudoncaurti, në hartën e punuar të vitit 1818, e përmend vendbanimin '' Kassova''.
Është interesant se, vetëm në botimet e hartave të fund shek. XVIII dhe në shek. XIX, emri i vendit fillon të quhet ''Kosova''. Kështu, në hartat regjionale të Haxhi Kalfës nga vitet 1657, në hartën me nr. 297, paraqitet vendbanimi ''Kosova'' . Në hartën e G. de L'Isle të vitit 1702, paraqitet vendi i quajtur '' Planin de Cossova''. FA Scheraembli, boton hartën në vitin 1788, ku përmendet visi ''Cossovo oder Amsel Feld'' .J. Riedli në hartën e botuar më 1812, përmend qytetin '' Kossova'' që e vendos në VL të Pristines (Prishtinës). Vendin '' Fusha e Kosovës'', të shkruar në gjuhën serbe ''Kosovo Polje'' - ''Amsel Feld'', do të gjejmë të përmendet gjatë shek. XIX , vetëm në tri raste dhe këtë: në vitet 1867, 1876 dhe më 1881. Ndërsa, emrin në variantin e shkruar ''Kosovo'', do ta gjejmë vetëm në një rast edhe atë pikërisht në shek. e XIX, më konkretisht në vitin 1829.
The data-mapping resources that we presented above, it is evident that, since the century. XV until the beginning of the century. XIX, the basis of the name is written and presented with the word''always''Kas. During these centuries, the name will mainly exist in Kasova''version''. Only towards the end of the century. And during the XVIII century. of XIX, the word''''Kas starts to write and appear in the form''''Kos, that gives us the version and form name today Kosovo''country''. In this regard, will offer dozens of historiographical data to different authors-researchers worldwide, who in their works, mainly published during the century. XIX, in some cases and during the century.Century, the name''Kosovo''will be presented in the form''''Kasova.
In a book that was published in 1822, when talking about modern European history, we find the data and for our country which appears with the name''''Kasova ([...] on the Plains of Cassova [... ]). Book''Allgemeine deutsche Real-encyklopodie [...]'' published in 1827, calls''country''([...] bei Kasova Kassova [...]). In a paper of the year 1837, "The History of Modern Europe [...]", place-name also appears in''version''Kasova ([... the Plains of Cassova [...]). The book''Histoire de I'Empire Ottoman [...]'', published in 1841, calls''country''Kasova (comme sur qu'il Assassinat Mourad I, dans la batalle de Kassova). In thebook''The Turkish Empire [...]'', published in 1854, being described in February event about the Battle of the year 1389, called''country''Kasova (Was fought a bloody battle in the plain of Kassova [ ...]''. Also in the book''Histoire de L'Empire Ottoman''published in 1855, the name of the country''is called''Kasova ([...] but Kassova pour le Plateau de de scendre dans la Macedoine).''Chronological Tables Book [...] And History Of The World''published in 1857, the place where the battle took place in 1389,''calls''Kasova (Victory of Kassova [. ..]). scientific journal''L'Historique Investigateur [...]''published in 1857, calling the war in 1389, as a fatal event, place calls Kasova''''([.. .] apres la fatal batalle de Kassova [...]). book''Histoire de la Turquie''published in 1859, Chapter IV, wrote to the country and the Kosovo War (1389), where the name of the place calledKasova''''(IV. Bataille de Kassova - Mort d'Amur).''Book Mittheilungen Aus Justus Perthes Geographischer [...]'' published in 1860, calls''country''Kassova.
In the book''Geschichte der Welt Sun var und nach Christus''published in 1853, called the''country''([...] aber bei Kassova Kassova geschlagen [...]). Journals''''The Quarterly Review published in 1865, making words for war in 1389, calls''country''Kasova ([...] on the field of Cassova; battle [...] of Cassova [...]). The book''History of Europe [...]'' the year 1877, talking about war in 1389, calls the''Battle of Kasovës''(Battle of Kassova - 1389 [...]). In the book''The Russo - Turkish War''published in 1877, the country is found three times in the form''mark''Kasova. The book''A History Of The Empire And People of Turkey [...]' 'published in 1878, making the Hungarian word for fight of the year 1448, shows that it took place at a place called''Kasova''(Again rollied the Hungarians in 1448 and again broke Were routed at Kassova by the furius enemi). In the book''In Europe Muslim Rule''the author, doing word for Hungary and its wars with the Turks, mentions fighting Hunyadi (Hunyadi) of 1448, having mentioned the place where it was held that was called''Kasova ' '. In Rue Baby''functionality''published in 1881, described the war of 1389, noting that it took place at a place called''''Kasova ([...] of August, 1389, the sun a rose over the Plains of Kassova of [...] Victory to the Turkish Sultan). In the book''Old And New Turkey''published in 1883, in section IV, becoming the word for Greece, Albania Bulgarinë and countries, said that the battle of the year 1389,''was held in place Kasova ' '(4. Battle
Në librin ''Jahrbuch der geologischen Bundesanstalt [...]'' të botuar në vitin 1905, autori vendin e quan ''Kasova'' . Në librin ''Modern History [...]'' të botuar në vitin 1907, kur flitet mbi luftën e vitit 1389, vendin e ndodhjes autori e quan ''Kasova'' (Kassova '1389', the Turks completed the overthrow [...]). Në librin ''The Modern World [...]'' të botuar në vitin 1915, vendi ku u zhvillua lufta e vitit 1389, quhet ''Kasova'' ( But at Kassova '1389', the Turks completed [...]). Në librin ''The Middle Ages, 300 - 1500'' të botuar në vitin 1932, kur bëhet fjalë për luftën e vitit 1389, autori atë e quan ''Beteja e Kasovës'' (1389. Battle of Kassova. Great defeat by [...]). Në librin ''Islam in USSR, Turkey and Europe'' të botuar në vitin 1956, autori duke përmendur trevat shqiptare që gjendeshin nën Perandorinë Osmane gjatë fundit të shek. XIX dhe fillimit të shek. XX, përmend provincën ''Kasova'' (Vilajetin Kosova, ER), si njërën ndër katër Provincat Turke që paraqet sot Shqipëria ([...] die old Turkish provinces of Skutari, Yanina, Kassova and Monastir [...]). Në librin ''Contribution al'histoire du Commerce Bulgare'' të botuar në vitin 1971, autori duke përshkruar Betejën e Varnës, luftrat e Skenderbeut dhe Betejën e vitit 1389, për këtë të fundit, tregon se u zhvillua në vendin e quajtur ''Kasova'' ( Bataille de Kassova). Një autor hungarez në librin e tij të botuar në vitin 1999, vendin e quan ''Kassova''. Një autor francez, gjatë qëndrimit në treva të ndryshme shqiptare në gjysmën e dytë të shek. XIX, na jep një qëndrim interesant që ka të bëj me emrin ''Kosovë''. Ky ishte Emil Viet, i cili ishte për një kohë Konsull i shtetit të Francës në Shkodër, ku gjatë asaj kohe mësoi shumë për shqiptarët dhe vendet e tyre. Kur flet për territorin tonë, vendin e quan me emrin ''Kosova ose Gistivari'' i cili nga emri i rrafshinës quhet gjithashtu ''Fushë Kosovë'. Ky është ''Kasobusi i vjetër'', që shquhet prej dy betejave të mëdha ku ngadhënjyen Bajaziti I dhe Murati i II, më 1389 dhe 1448 [...]. Gjendet në rrugën që shpie për Nissa (Nish) [...]. Lidhur me paraqitjen e emrit “Kasobusi”, mendoj që autori ka parasysh fjalën “Kasaba”, e cila në gjuhën shqipe dmth. “qytet”. Po ashtu, ''Kasaba'' ka kuptimin e “qytetit të vogël” (qytezë) edhe në gjuhën serbe. Fjala “Kasabali” në gjuhën tonë, ka kuptimin e “banorit të vjetër të qytetit” , apo në kuptimin e plotë të fjalës dmth. “qytetar”.
Nga të gjitha të dhënat rreth emrit “Kasova”-''Kosova'', është me interes ta paraqesim dhe qëndrimin e Encillopedisë Britanike, që lidhet drejtpërsëdrejti me atë që u tha deri më tani. Sipas Enciklopedisë në fjalë, alternativa e shqiptimit të emrit ''Kosova'' frekuenton nga fillimi i shek. XX, nga shqiptimi i më hershëm ''Cassova'' ose ''Cassoua'', emër i italianizuar. Nga e gjithë kjo që paraqitëm, vlen për të komentuar më tutje dhe disa qëndrime shtesë që lidhen me prejardhjen e emrit. Kështu, nga literatura kuptojmë se, interpretimin e parë të emrit '' Kosova'', e ka bërë akademiku kroat Josip Rogliç, i cili thotë se: '' e tërë terminologjia gjeomorfologjike dhe emrat gjeografikë të Gadishullit Ilir janë të gjuhës ilire'', duke ardhur dhe në përfundim që, terminologjia e emrit gjeografikë ''Kosova'', i takon gjuhës ilire.
Po ashtu interpretimin gjeografik të emrit e shpjegon dhe M. Carabregu, i cili thotë se, termi ''kas-a'' përmban kuptimet e një kodre, mali apo shkëmbi. Variantet e shpeshta të emrit që ndër kohë paraqitën si , ''Kasova'', ''Kasava'' dhe ''Kosova'' na japin '' kas-a'' dhe ''va'', që të dy terma gjeografikë. Në bazë të këtij termi gjeografik '' kas'', janë gjithashtu edhe emrat: Cassel, Castel, Cashtel, Casteli etj. Ky term përdoret edhe për emër personal, fisnor dhe po ashtu si emër vendi, si: Kas-i, Kasaj, Canius, Kastrat, Kastriot, Kasendra, Kas, etj. Këtyre qëndrimeve, ju shtojmë disa shembuj që vërtetojnë këto të dhëna. Psh., Fisi “Kastrat” e ka djepin në Veri të Shqipërisë. Emri “Kastrat” në shqipen nuk është shumë i vjetër, ky emër vjen nga latinishtja ''Castrum''. Qyteti mesjetar '' Kassa''në Hungari, në gjuhen gjermane shqiptohet ''Kaschau'' ndërsa në gjuhen latine ''Cassovia''. Sipas dokumenteve dubrovnikase, familja aristokrate ''Kasica''që jetonte në Dubrovnik, ishte me prejardhje nga qyteti Novomonte (Novobërda), etj.
Ndërsa, sa i takon termit gjeografik të emër vendit '' va -u'', kuptohet të përdoret tek emër vendet për cektësi ose gjerësi të lumenjve apo luginave, pastaj për përshkrimin e një gjerësie, rrafshine etj. Është me rëndësi të theksohet se, ky term, si prapashtesë ka përkrahje të gjerë, kuptimi i të cilit mund të jetë në tri aspekte: 1) te lumenjtë si vendkalim më i përshtatshëm, 2) tek emërtimet visore si gjërsi , rrafshinë, dhe 3) te vendbanimet si rrafshi i ndërtimit.
Në vazhdim, duhet të tregojmë se, që nga koha antike gjejmë burime të shkruara, të cilat na munëdsoin për të vërtetuar se, fjala ''Kas'', është shumë e pranishme si emër në gjithë vendbanimet, apo trojet ku jetonin ilirët, e po ashtu disa nga emrat janë, të afërtme emrin e sotëm të ''Kasovës - Kosovës''. Nëpër tërë territorin e Kosovës, që nga lashtësia hasim një shtresë të theksuar ''castrumesh'' (kështjellash) dardane, që më vonë i përforcuan romakët. Disa prej tyre gëzonin dhe statusin e doganave, stacionit për pushim rrugor e disa dhe statusin e municipumit (qytetit). Kështu, fjala “Kastra” e gjuhës latine në gjuhen shqipe, dmth. - Kamp ushtarak, Shatorre apo Llogore; Castrum - Kështjellë; Castellum - Kështjellë, Rezervuar uji, Katund apo fshat; Castellani - Banorët e një kështjelle; Kascus/a/um - I moçëm, I vjetër, I lashtë; Kasa/ue - Kasolle, Pronë, Çadër ushtarake. Po ashtu të dhënat e para, në këtë drejtim, na njoftojnë se, në tokat e Ilirisë - në Epir, përmendet qyteti ''Kasopia'' qysh në vitet 313-312 pes .. Shënimet që i gjejmë të vepra ''Gjeografia'', e gjeografit Klaud Ptolemeu të shek. II të es, na tregojnë se, kur bëhet fjalë për Epirin dhe vendin e tij, autori përmendë dhe qytetet, ku njëri ndër ta ishte qyteti i quajtur ''Kassiope''.
Në të dhënat që i gjejmë në veprën '' Mbi qytetet dhe popujt'' të autorit Stephani Byzantini, kur bëhet fjalë mbi fiset ilire e po ashtu edhe vendbanimet - qytetet e Ilirisë dhe Epirit, përmendet qyteti ''Kassope'', [...] i quajtur kështu nga krahina ''Kassopia''. Emër etnik '' kassopaios'', ''kassopios'' [...]. Procopi Caesariensis (Prokopi i Cezaresë) në veprën '' De Aedificis'' (Mbi Ndërtimet) në shek. e VI, duke folur për Dardaninë, përshkruan dhe fortifikatat (kështjellat, ER) që Perandori Justinian ndërtoi dhe i rindërtoi në këtë vend. Prokopi i Cezaresë është historiani më në zë i Bizantit i cili jetoi gjatë shek. VI (... - 565), që na la shkrime për territorin e Dardanisë gjatë kohës së sundimit të Perandoritë Justiniani. Një listë e tërë e shkruar na ofron të dhëna për kështjellat e ndërtuara dhe të ri ngritura nga Justiniani, pra përmenden disa vendbanime, emërtimet e të cilave janë të rëndësishme për toponimet e Dardanisë, sot Kosovës. Ne, në këtë rast, do ti përmendim vetëm ato, që fillojnë me fjalën ''Kas''. Fortesa të ndërtuara, të reja, në Dardani përmenden dy: ''Kastimon'' dhe ''Kastelion''. Ndërsa, të rindërtuara përmenden tri:''Kasyella'', '' Kastellobreata'' dhe ''Kastelona''. Në Maqedoni,me fjalën ''Kas'' nga fortesa të rindërtuara përmenden vetëm dy: ''Kasopas'' dhe ''Kassopes''. Po ashtu, në trevën Nais, paraqiten dy raste të ndërtimit të fortesave të reja, ku fjala e emrit fillon mebazën ''Kas'', e këto janë: ''Kastellion'' dhe ''Kasia''. Qyteti Nais (Nishi i sotëm) aso kohe ishte njëri ndër qytetet kryesore të Dardanisë dhe gjendej në pjesën veri-lindore të vendit. Në mbështetje të zbulimeve, hulumtimeve të reja arkeologjike që u zhvilluan deri në vitet e tetëdhjeta të shek. XX në territorin e Kosovës, thuhet se, kemi të evidentuara rreth njëqind (100) vendbanime antike, kryesisht në gërmadha, numri i madh i të cilave nuk është identifikuar.
Të gjitha të dhënat e deritashme na bëjnë për të theksuar, edhe një herë se, fjala “Kos” është vazhdimësi e fjalës “Kas”.
In addition to working, will stop once the word "Kos". By some papers and different views will see that the word''''Kos can not be accepted as the present Serbian historiography, that the word is derived from Slavonic language, but will be shown that this word belongs and other languages as well, there are many meanings to many world languages. Moreover, the origin of theword''deemed''to yogurt dark. Will provide several examples to show that the word not only makes sense in a language as claimed. Thus, the place called''''or''Cos Kos''in Greek, in Turkish Istankoy''''in''Italian''COO, is an island in the Aegean Sea in Greece. This place with that title exists since ancient times-old, who indicated quite clearly that the name refers to no sense, origin or is related to some Slavic origin. Kindred (relatives) ofRome''Kos Kos''o''or''no-oje Etrur origin, while the Serbs they Kos''gold'', belonged to the old noble family of Bar (Bar, ER ).Name tandin Kos''''predominates and used Albanian language as the name of man. Although this name dominates the Albanians, its origins derive from Latin. Name tandinKos''closest''is''variant''Cos-tantino to find the Italians. Kos-tandin''''is a variation of the name''Con-s-tantine''of English. Thus, the name''''Kos tandin used only by the Italians (and Cos-Cos-tanzo tantino) and Albanians (Kosovo-tandin), while variant''Kon-s-tantin''përdorët in many other languages like English , German, French, Greek, etc..
With the word'' Yogurt Called''India''miles''of indisëveriore therefore means the geographic unit length. Then we have terms in mathematics as,''Kos ekans''(which has the function geometry of a circle),''''ekant Kos (geometry),''''Kos-inus (mathematics - Sinus given point District and geometry to function katetes hipotenuzes etc.). Yes Also, we and words like,''not''Kos in English, which imposed slip''Cosmos''and in''Cosmos''Serbian (Svemir) that the three together, have the meanings Cosmos''same''. Kinomantia''''Kos (Greek) which means translation. The profetizuarit'' -''Spoken. Marhija''''Kos (Greek - the world, rule), rule the world. '' Kos Mika''(Greek - the world, rule), in our language''Cosmic / e '' ie. world-something that belongs to the whole world. Kos-metika''''(master of decoration), viz. Cosmetics'''', etc.. Thus, the origin of the word, the name''Yogurt '', mund të konsiderohet jo sllave apo të konsiderohet për fjalë e errët, pasi që gjuhëtarët nuk e ndriçojnë për më tepër.
Nga gjitha të dhënat e paraqitura, mendojë se, argumentet flasin që, emri ''Kosovë- a '' origjinën linguistike e ka në emrin ''Kasova''. Prandaj kemi metatezën në shqiptimin e emrit nga ''Kasova'' në ''Kosovë - Kosova''. Sipas konsultimit me një studiues të gjuhës, i cili njehë mjaft mirë gjuhën cirilike sllave dhe gjuhën osmane, tregon se, në shkrimet e vjetra cirilike sllave ndeshim shumë raste kur germa ''a '' është shkruar ''o'', çështje kjo që vërtetohet me krahasimin e dokumenteve. Yes kjo shihet edhe te studiuesit serb të cilët, në rastet e përkthimit të dokumenteve mesjetare latine e osmane shumë shpesh, apo në shumicën e rasteve, germën ''a '' e zëvendësojnë me germën ''o''. Një shembull adekuat në këtë drejtim, e arsyeton qëndrimin e theksuar më lartë, e ky është emri i qytetit ''Kotor'', i cili në të gjitha dokumentet që nga mesjeta deri në shek. XIX quhet ''Katar''. Versionin ''Kotor'' e gjejmë vetëm në shkrimet sllave, çështje kjo që mund të vërtetohet nga argumente të mjaftueshme.
Nga të gjitha qëndrimet e theksuara më lartë, vlen për ti përmendur edhe njëherë punimet e akademikut J. Rogliç dhe studiuesit M. Carabregu, nga të cilat mundë të theksojmë se, emri ''Kosova'' ka origjinë Ilire, duke hedhë poshtë teorinë se, emri ka etimologji sllave-serbe. Edhe autorë tjerë janë të këtij mendimi kur theksojnë se, emri ''Kosova'' [...] me sa dihet, përmendet që nga Beteja e Kosovës (1389). Mendoj se fjala ''Kosovë''duhet të jetë fjalë e lashtë ilire apo trake, aq më tepër, kur dihet se, emrin ''Kosova'' e hasim në shumë vise të Gadishullit Ballkanik [...]. Duke qenë se emërtimin ''Kosovë'' e hasim edhe në disa vende si Dalmaci, Bosnje e Maqedoni, në të vërtet mu në pjesët ku ishte zhvilluar etnosi ilir, mendoj se kanë prejardhje të njëjtë . Kështu, ''Kosova Dalmatine'' përmendet herët si ''Campus Merularum'' te kronika e “Popit Duklanin” e shek. XII, pra e ka kuptimin e emrit ''Fusha e Kosovës''. Emri ''Kosova'' edhe në këtë dorëshkrim të shek. XIII, thuhet të ishte një termë mbi bazën e gjuhës ilire. Autori, Q. Namani, na ofron të dhëna që, fjala “Kas” nënkupton fjalën “Kështjellë”, me arsye se, vendi kishte shumë kështjella gjatë historisë-vetëm në shek. e VI, kishte 69 kështjella që i paraqet autori Prokopi i Cezares, dhe fjalën “ova” që nënkupton “fushë”. Këto dy fjalë përbëjnë sot në gjuhën shqipe emrin “Fusha e Kështjellave” - “Kasova”, që me një metatezë ndër kohë, emri do të kalon në formën e sotme “Kosovë/a”.
Derisa fondi i vjetër i toponimisë shqiptare, dëshmohet nga shkrime dhe harta që nga antikiteti, dihet se fondi sllavë i toponimisë mesjetare do të rikonstruktohët nga fundi i shek. XIX duke vazhduar në shek. XX. Të dhënat fragmentare për emrin e vendit (edhe ato për emërtimet e shumë vendeve të tjera të Kosovës) të cilat na i afron lënda arkivore-burimet historike (diplomat mesjetare) dhe dokumente tjera që na paraqiten nga literatura serbe, duhet të merren me rezervë. Këto të dhëna, që nga mesjeta e deri në fillim të shek. XX, nuk kishin karakterin e përgjithshëm të regjistrimit të vendbanimeve. Shumë nga to, janë shkruar dhe përshkruar nga priftërinjtë e kishave ortodokse sllave, të cilët me qëllime e pa qëllime i kishin ndryshuar të dhënat toponimike dhe antroponimike, duke i shkruar në frymën dhe formën e gjuhës sllave, kështu që shumë prej tyre ishin shtrembëruar dhe një pjesë e tyre ishte sllavizuar në mënyrë direkëte me anë të përkthimeve. Siç shihet, prej këtyre të dhënave, toponimia dhe antroponimia shqiptare e popullatës vendëse ishte sllavizuar gati tërësisht. Këto të dhëna, për fat të keq, edhe sot e kësaj dite, hynë në përdorim në shkrimet zyrtare dhe keqpërdorohen nga shkrimet e ndryshme të historiografisëserbe.
Përveç dëshmive të pakontestueshme që dihen për sllavizmin e toponimisë mesjetare shqiptare, ky fond, dhunshëm do të shtresohet mbi toponiminë e vendit, pas okupimit të Kosovës ngaSerbia
Nga e gjithë kjo që u tha, konstatoj se: tendencat e shkencës së politizuar dhe historiografisë serbe që emrin ''Kosovë-a'' ta paraqesin me prejardhje sllave - serbe etj ., janë vetëm konstruktime, manipulime me qëllime nacionaliste e të pa mbështetura nga dëshmitë historike. Është interesant të thuhet dhe ajo, që vërehet pothuajse në të gjitha punimet e autorëve serb, se, shpjegimin e emrit e marrin nga të dhënat popullore e jo nga të dhënat shkencore.
Është shumë me rëndësi të paraqesim dhe qëndrimet tendencioze serbe që i theksuam në këtë punim, e që kanë të bëjnë me pretendimet për ndërrimin e emrit ''Kosovë/a''.Historiografia serbe, që nga gjysma e shek. XIX, e deri në vitet e njëzeta të shek. XX, pretendon dhe provon me të gjitha mjetet që ta quaj vendin me emrin e imagjinuar ''Serbia e Vjetër'', por ky tentim bie poshtë, pasi që nuk arrin të hyj në përdorim zyrtar dhe nuk pranohet nga historiografia evropiane e më gjërë. Po ashtu, kemi tendencën që vendi të quhet '' Serbia Jugore'', emër që përdoret nga vitet 1920 e deri në vitin 1940, por dihet se edhe ky emërtim nuk pati jetë të gjatë dhe nuk mundi të realizohet. Pas dështimit të dy emrave të parë, tentimi do të vazhdojë pas Luftës së Dytë Botërore, kur vendi do të quhet '' Kosova e Metohija'', deri në vitin 1968. Por edhe ky emërtim i pa bazë do të bie, pasi që emri i vendit, sipas Kushtetutës së vitit 1968 të Republikës Federale të Jugosllavisë, me kërkesën e shqiptarëve, u vendos të quhet me emrin që e kishte më parë ''Kosovë/a''. Pas këtyre tentimeve, historiografia serbe, kuptohet gjithë kohësme mbështetjen e qeverisë serbe, pasi nuk i mbeti alternativë tjetër, gjeti mbështetje vetëm në mundësin për ta ''shpjeguar shkencërisht'' prejardhjen e emrit, duke e shpjeguar siç e pamë, se, kinse emri paska prejardhje nga ''gjuha sllave-serbe''. Kështu, që nga kjo kohë, pa ndërprerë pretendohet që, edhe sot emri të shqiptohet dhe shkruhet në variantin '' Kosovo''. Ky variant, siç del nga dëshmitë e lartpërmendura më lart, nuk ka fare të bëj me farë mbështetje shkencore, përveç asaj që mund ta quajmë, përshtatje e ndjenjës gjuhësore sllave-serbe.
Nga kjo del se, sikur emri ''Kosovë''të ishte me ''prejardhje sllave'', nuk do të kishim dhe tendencën shekullore të historiografisë dhe qeverisë serbe për ta ndryshuar atë, jo në një variant, por në shumë variante, siç i pamë më lartë. Në këtë drejtim, kemi dhe qëndrimin e autorit serb se, emri është turko-shqiptar, që nënkuptohet se emri, nuk ka prejardhje serbe. Po ashtu, po e ritheksoj qëndrimin e autorit serb që tregon se, emri duke u përshkruar-përkthyer nga vendasit merret dhe kuptohet nga autorët e huaj, sikur se emri ka prejardhje nga ''zogu', kështu që shumë autorë ndërkombëtarë emrin e vendit pasi që e përkthejnë në gjuhët e tyre e quajnë: Campus Merulae, Shamp de Merles ose Amselfeld dhe emërtime tjera që i kemi paraqitur më lartë. Duhet të dihet që këto emërtime të autorëve ndërkombëtarë në literaturën historike fillojnë të paraqiten tek nga fund shekulli XVII, kurse këto do të arrijnë të marrin formë tek gjatë shek. XIX - XX. Pra, këta emra kanë dalë si rezultat i vonë i shkrimeve dhe literaturës historiografike ndoshta të imponuar, dhe për këtë nuk mund të kenë vlera autentike.
Të dhënat e mjaftueshme që i ofruam, më mundësojnë për të përfunduar se, emri i vendit tonë ''Kosovë/a'', ka prejardhje nga gjuha ilire-latine-shqipe. Prejardhja e emrit lidhet me emrin e një kështjelle, qyteti, province, mali apo fushe që ekzistoi në vendin tonë ndër shekuj. Po ashtu nga të dhënat, mund të theksojmë se, emrin mund të kuptojmë që paraqet vendin e vjetër të qytetëruar, vendin e kështjellave, vendin e kasollave-shtëpive etj. Por për mundësinë e kuptimit të emrit, mendoj se është reale t'ia lëmë gjuhëtarëve, etimologëve për të dhënë rezultatet e tyre në këtë drejtim, që do të ishte zgjidhja më e mirë dhe përfundimtare e ndriçimit të çështjes, që mendoj se, në të ardhmen e afërt këto rezultate nuk do të na mungojnë. E rëndësishmja e këtij punimi është se, të dhënat historiografike dëshmojnë që, emri ka prejardhje dhe kuptim nga vendi dhe gjuha e popullit që jetoi mijëra vite në këto treva - popullit shqiptar.
Autori është Koordinator Shkencor në Institutin Arkeologjik të Kosovës.
DR. SC. ENVER REXHA: SI U SHNDËRRUAN KISHAT KATOLIKE SHQIPTARE NË KISHA ORTODOKSE SERBE ?! |
Historical Shpalime
SI became ALBANIAN CATHOLIC CHURCH
SERBIAN ORTHODOX CHURCH?
By: Dr. sc. Enver Rexha
__________________________
Given that the current territory of Kosovo is a place inhabited since ancient times, from the Arber-Illyrian-Albanians, the place is developed through time are important historical events, automatically understood that, almost every ancient culture that has passed through this region, besides the local culture, has also left its traces. His way of historical development, the Albanian people has created numerous monuments and durable architectural, artistic, historical, ethnographic, etc.. Despite research by the experts that have been made recently in this direction, which are known and published in the mass, I think, are still scarce and incomplete. The results so far in this regard, reports that a number of cultural heritage in Kosovo since the ancient times of their existence are discovered will not only have Albanian national importance, but in many ways defy the boundaries, in which case enter the history of world culture.
Kosovo today is a source of richer material and spiritual heritage of different historical periods, ranging from prehistory to the present and which are separated by values, qualities and their historical significance. One time, they show the flow and continuity of human life, cultural formations, civilizations, etc.., The population of this country. In fund these works of heritage encompasses the sacred objects, places of worship, conducted through periods of time. We in this paper will focus primarily on religious monuments, churches and monasteries in the Catholic and Orthodox, in their development during the medieval period and later. Also, we will focus primarily on the propaganda of the Academy of Sciences and the Serbian historiography which, starting from the XIX-XX century onwards until today, do not choose the tools in their work "scientific" multiple represent the attitudes, trends for the acquisition of the monuments of Christian worship - churches and monasteries "orthodox" that exist today in Kosovo, was pronounced to be them. Moreover, the positions of the pseudo-Serb propaganda historiography presented theses that: everything in terms of monuments and cultural heritage in Kosovo today is supposedly legacy "Serbian" or "Serbian culture; Albanians have" no trace of cultural heritage "unless the Towers, which is supposedly built upon" arrival "and" placing "them in regions of Kosovo during the century. XVIII-XIX; Albanians excluded from any right on the "Serbian holy land" of Kosovo where found "hundreds" monuments "spirits" of the medieval state "Serb", the full positions close to these, forces us to deal with this study.
Historical records show that regions Illyrian (Albanian) entered the sacred literature namely Apostolit since the St. Paul (I century), from which we have evidence: "So from Jerusalem around until I committed fully Illyrian my duty to spread the joyful news of Christ. " With zyrtarizmin of Christianity, according to Milan Ediktit on 313, when church organization was legalized in the Region of Dardania (Kosovo, ER), we realize that through a special administrative status of a legal, Dardania, there will be Ipeshkvisë or Metropolia center of The Council of Nicaea sanctioned with the year 325. As is known, after the split of the Roman Empire in the east and west, on 395, Iliriku administratively is part of the Eastern Empire, and in view of the church will remain under the influence of Rome. IV-VI century church organization took off in Illyria large enough to know that only in Dardania (Kosovo, ER) was up 5 to 7 bishop. At the time of Emperor Justinian (525-565) begins a new era in the life of the church Dardane. Emperor Justinian's church shuffled and thereby created a new province independent church which gave an important role in this part of the Empire. Ilir Emperor, Justinian declared 535 during the XI th novel, in which its place of birth, Justinianën First, the focus turned to big church with a wide expanse of the Empire territories including: Dardania, Mediterranean Dacia, Dacia Ripensis, Mysia, Prima, Prevalitana, Panonia Macedonia Secunda.
In terms of current geographical Justiniana first under its ekzarkatin had Serbia, eastern Srem, Bulgaria West, Northern Macedonia, Kosovo and Montenegro. Later, the invasion of barbarians (Slav-Avar) in the Balkan regions will see that at that time will also change the ecclesiastical map of Dardania. By this time we will see later Dardania church will become increasingly stronger element also krishterizues Slavic settlers in the Balkan Peninsula since the century. VII-X's. During this period suffered major damage ipeshkvore headquarters of arkipeshkvore such as Prima Justiniana, Skopje, Justiniana seconds (Ulpiana, ER), Nis the Remesiana. During this invasion will be stopped temporarily ties with the papacy, to break away for a long time especially in the eighth century, when Eastern Iliriku will see will be attached to Constantinople. But it would also know that, outside the influence of Byzantine church remained for some time bishop of Skopje and Prizren. Prima Justiniana hence, by the year 732, was centered under the ecclesiastical jurisdiction of Rome. After this period, at the time of the Byzantine emperor Leon III, the Ilirikut ipeshkvitë broke away from the dependence of Rome subject to the center of Constantinople.
The following significant changes will occur during the Bulgarian rule (893-971) in these regions, when the bishop of Prizren will be found under the composition of the Bulgarian church. After the year 971, the territory of Prizren Ipeshkvisë will "belonging Arkipeshkvisë of Byzantium until 976. With the formation of Samoil Bulgarian Empire, the territory in question, there will be found under the jurisdiction of the Ohrid Metropolia, which at that time, was declared independent church metropolitans in the range of Patriarchy. After the fall of 1018 on Samoil Empire, the Byzantine emperor Basil II, the Ohrid Patriarchy reduced to the rank of Mitropolisit, but he gave independence over 31 dioceses.
Thus, the tip of Basil II (1020) mention the bishop of Prizren, which shows that, at the time bishop is under the jurisdiction of the Ohrid Arkipeshkvisë. Prizren bishop at that time, was the third ranking and territories included: Hvosnen, Leskovac, Decani, Pec. Peshkopatës headquarters of Prizren was the church of St. Prenës. Stephen Decani Charter Na (source c.. XIV, ER) states that the church of St. Prenës (Prizren) has existed since the days of "immemorial kings." Second Proof of the year 1204 writing is that which shows that, since the Bulgarian empire Kalojani (1197-1207), recovered more territories from the Byzantine rule, it also means the territories of Kosovo, there ipeshkvitë Skopje and Prizren. Later, during the expansion of the state of Raska nemanjidë (According to Serbian historiography, Raska is the core of the Serbian medieval state) south towards the beginning of XIII-XIV century, will okupohen and territories of Kosovo today known to be found under their rule for a while. In this regard, nemanjidët will form their Orthodox church, which as we will see will be independent in 1219 of autocephalous Archbishopric of Ohrid. Having proclaimed independent it will be decided based on Zhiçë of Raska. Occupation of territories of today's Kosovo at the time of nemanjidët, following over several decades to centuries. XIII's, undoubtedly brought a considerable deterioration, not only physical, political and economic but also cultural and religious destruction. Contributed to the deterioration of further transfer of headquarters from the autocephalous Church of Raska Zhiça in Pec, ie in regions of Kosovo. It happened at the end of the XIII th century, where after an attack of the year 1290 by tatar tribes and burned kumanë Zhiçës Monastery. It is understood that Peja was not the only headquarters or permanent Patriarchy of Raska since claimed.Zhiçës monastery was rebuilt and it is known that Patriarch Spiridon Danilo heir have had headquarters there. At that time, also understood that the earliest churches "of the Serbs" were built close to the territory of Raska: Studenica (near Novi Pazar), Malishevë (near the border of Bosnia), Sopoçani (Novi Pazar), etc.. This extension coincides with the territory church medieval state of Raska, described by author-century Byzantine X-[K.Porfyrogjeneti and other sources].
Given the occupation of the Albanian territories in two or three generations nemanjidëve rule, amounting to lie in the territory of Kosovo today, it will be understood that their ecclesiastical center was still abroad. Only during the XIV century, the data show that, during the construction of the Monastery of Gracanica, Decani and Kryeengjujve (Archangels) in Prizren, Kosovo territory today can be said that it had some importance as the center of Peshkopi Raska. Consequently, the strengthening of the power tejmë Nemanjid in this area, so starting from the XIV century, at that time extended Orthodox Church of Raska in this region, with all the features that inhabited the Byzantine Orthodox Church: Byzantine laws, theological works, didactic literature, arts, crafts, by which the church prospered with life essential items from architecture, painting the church fathers to the wardrobe.
Nemanjid power in the territories of today's Kosovo, particularly during the XIV century, will implement a policy aimed at assimilation of indigenous populations of the occupied territories. As more effective in this regard chose repression and religious persecution in the field. Therefore, the rulers of the dynasty of nemanjidëve keep close relations with the Orthodox Church, which built (rebuilt) many churches and monasteries, not only in the territory of Raska, but also in those where their power lay. It is understood that at the time included the villages of Church property that most of the rural population of Kosovo during the XIV century, was forced to link the fate of the Orthodox Church. Embracing Orthodoxy by locals-Sicilies (Albanians), evidenced by the lists of residents, where along with the Catholic clergy apelativ set that is used today in Albanian: a priest, Bishop, abbot, also listed as qualified orthodox clergy: pop, Pope , Papas and kalluxher. Meanwhile, the share of the population of cities, then out through the church property raguzanë colonists, German and Italian influenced and connected with the Roman church. In the document of Pope Benedict XI th year 1303 among the five Catholic parishes in the territory of the parish mentioned nemanjidëve Trepca (de Trepezo) and Gracanica (de Grazaniza). In a document that follows from Papa VIII Kelmenti the year 1346 understand that the bishop of Kotor was right on the parish of Prizren care, Novo Brdo, Janjeva and Trepca. Also in Prizren in 1346 noted that there were two Catholic churches S. Marija S. et de Prisren Petri Prisren supra. In this paper we realize that the archbishop of Bar had the care of these. Thus, Prizren as the center of Catholic ipeshkvisë the documents could follow church life. Here mention Catholic Christian churches such as St. Peter's church, the church of Our Lady Mary and the Church of St. Nicholas. It should be emphasized that the data also indicate that Nemanjid occupation of territories, found partially arbërore population of northern and northeastern areas related kishtarisht with Byzantine orthodoxy (Kosovo and Macedonia) with Roman Catholicism (Diokle - Zetë). At that time many churches were usurped local or on them were rebuilt monasteries of Raska, as are known facts about the church's top-angels Michael and Gabriel Church of St. Prenës in Prizren. These facts present the letters of Pope Clement V, who directed Millutinit (King of Raska, ER) looking to release the Latin churches, which had occupied him or others. In the reign of the Uroš II - Millutinit (1282-1321), the situation of Catholics in Kosovo deteriorated too. He was chasing Catholics and stop their rite. This deterioration of the situation of Catholics, and proves an anonymous writer, is otherwise well acquainted with the conditions and place for the Stefan Uroš II, says: "We are pursuing many Catholics and hate." He also reports that: "What ravages prelatët churches and attacks," while Catholics in this country "burned up in it" (Gasper genre). For the mistreatment of the Catholic population in 1319, arbërorë leaders sent their representatives with letters to Pope John XXII's in Avinjon, in which case it shall inform the harsh persecution in their country made by Uroš II th - Millutini. Letter was signed by many gentlemen arbërorë. Among these masters arbërorë insurgents ismarked as one of Prizren. Prosecution and persecution of the Catholic population will continue more strongly during the period of Stefan Dusan (1331-1355). To him, it says, was "quite tolerant of Catholics not" because "Catholicism in the nation and to the extent not endure." His harsh measures reflected the Archbishop of Bar G. Adam, in a report to run Duke of Burgonjës, Philip VII of the 1332 Value. He stresses that it is writing "that has itself seen and experienced." Describing the situation states: "in the coastal region and Latin and Arber found in extremely difficult position because the people under the cuff, priests broken, violated and humiliated, and abbot ipeshkvitë often imprisoned ... churches, cathedrals as well as those well, be demolished and all rights, lost and destroyed assemblies.
Documents show that Stefan Dushan time, the whole apparatus of force used for emptying the Albanian territories under the pretext that the Catholics are attending arbërorë inaudible. Although such conditions, Arber, makes conquest and resistance set Nemanjidëve pressure. She says especially with thegreat uprising of 1332 that included the lands of the River Buna (Barbana). Uprising will be attached to the generosity Demetrius Suma, and on seeing the uprising in 1334 in the district of Prizren. Wild and domestic pressure exercised on the territories arbërore will agree in the office of the papacy. Hence, the Pope Clement VI in 1346, Stefan Dushan wrote: "The kings of Raska, your ancestors, assemblies and churches ... is adopted in its time that even now you keep occupied. " Therefore, the Pope sought by Dushan, to allow the Bishop of Kotor to collect certain contributions to the church ... Parish (Christian). Discriminatory policies of the government of Raska and especially the period of the population Dushan and others arbërore Catholic confession received widespread and institutionalized eu sanctioned by law.Specifically, such a policy was fixed in medieval law, the Code of Stefan Dushan, the year 1349.
Just look at the provisions of Articles 6, 7, 8 and 9, and found discrimination directed against non-rashkase populations.Catholicism under the Code in question is "Latin heresy". Can still be read: "... if anyone hears not be converted back to the true faith (as they called orthodoxy) he shall be punished with death. ""Clergy heretics (the Catholic confession) of a foreign community trying to make the sermon will be caught, will be sent to the mines or will be deported." "Heretical churches (Catholic) ... will be entrusted to the clergy of the true faith .... ""If there is a latin clergyman who tries to convert a Christian (Orthodox) in latin faith, he shall be punished with death ...". "If Latin is a believer who is secretly married to an Orthodox woman, he should be baptized Orthodox manner, and if he hears not be baptized, he would take a wife, children's home will be reduced to The misery will be forced to emigrate ... "(M. Purkoviq). The so-called "antiheretike articles of this Code, stipulate that all citizens of the kingdom rashkase, community members should ripagëzoheshin foreign to their church. Such activity of Dushan Catholic also describes G. de Boulogne, the Pope's Lega in Padua, in the letter of the king of Hungary and Venice, where he writes: "Stefan Dusan turns violent religion in his own Catholic believers, baptizes that the opposition and out of each provision and the law of the church "(Gasper genre).
But as noted above, despite all the sanctions and prosecutions pursued shumëllojta abuses against the population and especially the Catholic Church during the century. XIV's, she will resist and stand. M. Serb Authors Jovic, V. Korac and others tell us that during century. of XIV in the territory of Kosovo today found or there are Catholic municipalities and cities with their churches.Catholic municipality counted: Prizren (three Catholic churches), Trepca (two Catholic churches), Novo Brdo (two Catholic churches), Janjevo (a Catholic church). While countries that had Catholic church were: Gracanica, Belasica (Lab Vrh - now deposit the river north of Podjevës Llap) and Pristina.
In this respect even after the death of Dushan, events do not flow well at all in the then inhabitants of Kosovo. On the political scene in the territory of Kosovo will prevail for the best situation for Sicilies - Albanians, to when these will be included in the Balshaj arbëror medieval state. It is well known in literature, historiography, the territory of Kosovo today introduced Balshaj rule from 1372-1385. Once you have strengthened their power, Balshajt in 1369 by the Bishop of Shas asked Pope Urban V's approval for conversion of their Orthodox religion in Catholic.The majority of the population of their possessions that stretched into regions of Albania (L. Maltezi) was Catholic. With this step, Balshajt, intended to fit in the social environment of religious views arbërve, turning further every remnant of the rule of nemanjidëve that arbërore away from the local population. Such reasons make us can be concluded that, for Balshajt, had been a religious orthodoxy imposed on the conditions when they were under pressure and Slavic occupation. They acted under the guise of her until they reached the peak of their political power to avoid any potential blow by them and their church (P. Bogdanovich). Balshaj Rule in Kosovo had direct consequences in terms of the church of Raska.
The data show the grave situation of the Church of Raska, this ideological and political institution of the state in question.Clergy rashkas this period rated it as a "storm" Indeed, because the way "and bandit attacks" were seized its assets to the holy throne, "the Patriarch and the Apostolic office." Church of Raska during this period was anatemuar (because of Patrick's announcement of Raska in 1346 by Stefan Dushan so without legitimate, ie without the permission of the Byzantine Patriarchate in Kostantinopojë, ER). To prevent the destruction that kanosej, I Raska, attempted to comply with Byzantine Patriarchy. Although it seems was recognized as an independent church of the Byzantine Patriarchate, contentious issues for which purported to be totally without a dependent or not, its position in the Region of Kosovo at that time was much weakened. For many reasons Balshajt prevented its center remains as before in Pec and agreed that neither the Church of Raska assembly to meet there (1375). Prizren was considered as the city from which better to control its activity, so here was appointed the new center. Furthermore, for the first time in the history of the church of Raska was put in the position of church leaders not a cleric so rashkas them, but a Bulgarian clergyman, Jefreni. Other measures related radical during the reign of Balshaj in parts of the territory of Kosovo makes rashkase weakened churches have made the relocation of the center of "Patriarchy" by Zhiçë of Raska Prizren. This happened of course before the Battle of Kosovo of 1389. Also known by the end ofthe century. the XIV and the beginning of the fifteenth him, in addition to the family that owned land Balshaj arbërore, alongside them will be strengthened and families arbërore Kastriot and Dukagjinëve, which will see it will possess their territories. These two families will be seen to act and govern the territory arbërore the territory of Kosovo today (especially Dukagjini Plain and Prizren) always up under the collapse of the whole country under the Ottoman Empire (1455-1461).
In this respect the aspirations of historiography, Academy of Sciences, the Serbian Orthodox Church and the Government, even today, claim to mastery of architectural monuments of cultural heritage in Kosovo - the objects of Christian cult churches and monasteries. These items call them, on the pretext that they were supposedly built by the kings during the Middle Ages, when they ruled territories paskan today's Kosovo. Known and is not contested that issue, since nemanjidas rule, especially by the time the Kings: Millutinit (1282-1321), Stefan Decani (1321-1331), Stefan Dushan (1331-1355), and at the time of the last ruler of this Uroš dynasty of V (1355-1371), the territory of Kosovo today will be found under the occupation of the state of Raska nemanjid therefore under the political power of their religion. Rulers concerned by strengthening their political power, it also strengthened the church, made some medieval towns in Kosovo to use as their permanent headquarters. In this regard the objects of worship, as we shall see, to a large extent will the'adopt for themselves. On the other hand, working in this direction, especially with reference to historical sources and serious studies dealing with this issue, comes out and is well clear that we are dealing with the acquisition of monuments nemanjidas Christian cult Illyrian- arbëror as well as Roman and Byzantine. Monuments of Christian worship in Kosovo, which are considered the churches or monasteries nemanjidase - "Serbian", as claimed almost all the writings of Serbian historiography, such as: the Monastery of Decani, Gracanica, the Church of Saints Michael and Gabriel and Church of Our Lady cut in Prizren, Pec Patriarchy, Stephen Church in Banja Mitrovica, turns out to be monuments of ancient Illyrian-arbërore. Given what was said, by serious scholars, no one denies that the said churches and monasteries were built, rebuilt or repaired on the foundations of the monuments of ancient Roman and Byzantine period.
From all this having been said, and furthermore we should know in addition that the first monument of the church rebuilt by nemanjët territories of Raska in Kosovo today is the church of Pec. In half of XIII th century, it says, apostolic church was built in Pec. This church is now located within the complex of the Pec Patriarchy. And this church as we shall see below, turns out to be reconstructed in the old building, which was given any form of church time. On the facade of the church seen romanike ways of working, thorough and stone-carved, these Western-style elements romanik, romaniko-Gothic style, which we can say that the style in question will be presented to all objects of sacral character built in Kosovo during the Middle Ages developed. To build Apostolit Saints church in Pec, which built sometime in the second half of XIII th century, the data indicate that build, in fact, continued an old church and well preserved basilica type called trekishtare, the time of its existence is not known. Builders of the program work it Raska churches. That was in question was rebuilt notify these authors: Gj. Boskovic, M. Qanak-Mediq, BJ Djuric, S. Qirkoviq, V. Korac and Gj. Jankovic.
The data also show that the Monastery of Gracanica, according historical resource and archaeological findings over the years 1957, 1963 and 1964 developed by Serbian experts, is a century basilica built between the VI and XI's. This basilica was the center of the Ulpiana ipeshkvisë Dardane. After its collapse, the foundations of the Middle nave was rebuilt a church dedicated to Our Lady of Blessed of Gracanica. It is likely that if this church is mentioned in the letter of Pope Benedict XI's, the year 1303, as a Catholic parish church. On this church, it is understood that King nemanjid Millutini, Gracanica monastery built around the year 1316. That this church was built on old foundations of a Byzantine basilica, that its foundations are not fully utilized, V. Serbian scholar informs us Korac. Reports that this church was rebuilt to find the works of other authors such as V. Vuliq, P. Mijovic, D. Bogdanovic, V. Markovic, M. Kashanin and Gj. Jankovic.
Also to the Monastery of Saints Michael and Gabriel in Prizren, we find evidence of the author S. Nenadoviq and the book published by a group of authors "Kosovo nekad i Danas", that it is built on an ancient church Dardane the period of late antiquity. Reconstruction was done around 1348-1352. Monastery complex located in the Upper Castle, the Church of St. Nicholas and the Church of Saints. I would not mind that this complex of worship of the Orthodox rite used residents as both Sicilies "the Serbs". Archaeologists in the ruins of this monastery have uncovered fragments of Byzantine art interesting, Roman and Gothic (F. Drançolli). What attracts more attention is the mosaic, which has no parallel with any mosaic in Serbia, but more resembles the mosaic in the baptistery of Florence Cathedral of Santa Maria (J. Drançolli). In the church of this monastery is known that the grave of kryezotëriut preserved arbëror, Strazimir Balsha since 1372 (G. and R. Tomovic Grujiq).Even with the construction of the monastery Kryeengjujve (Archangels) near Prizren, to be established by King Stefan Dushan (1331-1355), the data show that there existed an old religious object and that its ruins arose a new monastery . So, the monastery existed even before Dushan to rebuild. Provided support for: magazine noted under "Pravoslavlje, S. Novakoviq and Vl. Çoroviq.
In this regard, it is known that King Milutin in 1307 the church adopted Prene Our Lady cathedral in Prizren. According to archaeological and historical research of relevant material, it is assumed that the church of St. Prenës in Prizren had four stages of development. The first research was done by S. Nenadoviq, which determines the renewal of the old basilica which builds on the foundations of a Byzantine church of the ninth century or X's.He has found two phases of construction before the time of reconstruction of the XIV century and the reconstruction phase of 1306-1307. It was built on the foundations of the old facility notifies the author Gj. Jankovic. Edhe në Kartën e Stefan Deçanit (burim mesjetar serb i shek. të XIV-të) thuhet se: “Kisha e Shën Prenës ka ekzistuar që nga kohërat e mbretërve të stërlashtë”. Hulumtuesi S. Nenadoviq që udhëhoqi punët rreth restaurimit dhe konservimit të saj (1950-1952) thekson prezencën e fragmenteve më të vjetra dhe të monumenteve të krishterimit të hershëm: “... duhet të parashohim se kjo kishë ndoshta është ndërtuar mbi një tempull edhe më të vjetër, sepse nuk janë zhvilluar hulumtimet në atë masë që të jemi të sigurt se nën këtë kishë të vjetër nuk ekzistojnë themele edhe më të vjetra”. Po ashtu edhe J. Jastrebov, konfirmon faktin se, ky manastir është i kohës para “serbe ”. Për rindërtimin e kishës së Prenës mbi themelet e një tempulli pagan duhet cekur se, kryepeshkopi Danillo (jetoi në shek. e XIV-të) e quan mbretin Millutin “ndërtimtar dhe ripërtërirës të tempujve të rrëzuar dhe të rrënuar”. Fakti mbi ekzistimin e kishës së mëhershme, tregohet nga mbishkrimi i vendosur aty “ ... e ripërtëriu që nga themelet mbreti Stefan Uroshi...” (S. Nenadoviq).
Impacts of western-style building will be seen best in Decani Monastery Church or as the called Pandakratori, restored or built during the reign of Stephen Decani and Dushan (1327-1335). The main feature of this object is the style of construction that shows romanik A. Stefanovic. According to records, the Decani Monastery built by Albanian architect Kuei At Vita - Cuci gurskalitës by 18 sculptors. Monastery of St. Stephen or Bajska Bathrooms located in Mitrovica, was rebuilt by King Milutin. His Murimi was conducted during the years 1312-1317. According to author D. Bogdanovic, it is possible that here even earlier had been a convent. That this facility was rebuilt on the foundations of an old temple and is supported by the authors V. Markovic, A.Stefanovic and magazines as well as from the Serbian Patriarchy "Pravoslavlje" published in Belgrade. Also, we have data that show for a number of neatly - Albanian prominent sculptors of the construction of churches that separated the time, such as Miho (Mike) Tivarasi the XIV century, gender Nikole Alex and Mark Gega etc..
Mbështetje për qëndrimet tona që paraqiten gjatë gjithë këtij punimi, se kishat dhe manastiret ortodokse u rindërtuan ose më mirë të themi, u adaptuan me ndërhyrje gjatë ri-ndërtimeve për t'u transformuar nga stili katolik në at ortodoks, siç kuptohet nga shumica e rasteve të sipërtheksuara, do të gjejmë edhe tek disa studiues serbë që shquhen me punimet e tyre për këto çështje. Gj. Sljepçeviq, tregon se: nemanjidët, sundimtar të Rashkës nuk patën dije për ndërtime as të kishave e as të manastireve, ata vetëm i shfrytëzuan objektet dhe kulturën bizantine duke qenë një herët kopjues dhe imitues të tyre. Kjo, sipas autorit, tregohet edhe me selit (rezidencat) e përkohshme të mbretërve të tyre që do të lëvizin gjatë gjithë periudhës së sundimit. Ata, nuk kishin një vend (qendër, qytet apo pallat) të përhershëm. Shefi i katedrës për arkeologji mesjetare në Beograd, Dr. Gj.Jankoviq, thekson se, sa është e ditur Kosova, Mali i Zi dhe Hercegovina janë territoret që më së shumti kanë kisha që shërbenin në vazhdimësi që prej njëmijë (1000) vjetësh. Nga këto, kemi objekte të ndërtuara qysh gjatë shek. të VI-të dhe të VII-të ose ato të shek. të IX-të dhe të XI-të, siç janë edhe kisha në Lipjan, Graçanicë dhe Zonja Prene (Ljevishka) në Prizren. Akademiku, D.Bogdanoviq, tregon se, dy qytete bizantine që i okupoi Stefan Nemanja, Prizreni dhe Lipjani, që aso kohe ishin qendra fetare. Kur arkimandriti Sava e organizoi kishën autoqefale “rashkase”, at e ndan në dhjetë (10) ipeshkvi, e nga ato tri (3) gjendeshin në territoret e sotme të Kosovës. Zhvillimi i territorit të sotëm të Kosovës, sipas autorit, si “qendër shpirtërore” e popullit “serb” gjatë mesjetës mbështetet me përqendrimin e madh të kishave dhe manastireve. Ai vazhdon, deri sot nuk mund të dihet se sa kisha kanë qenë ose janë ruajtur nga epoka para-nemanjide, sepse kërkime, hulumtime sistematike si dhe arkeologjike nuk janë kryer, duke shtuar, numër bukur i madh i kishave nemanjide (rashkase) sigurt se janë ngritur në themelet e vjetër të tempujve bizantinë. Njohësi i mirë i këtyre çështjeve, V. Markoviq, na tregon se, historia e kishave dhe manastireve ortodokse siç shkruhet dhe përshkruhet nga tradita dhe historiografia serbe, nuk lënë tjetër, veç të kuptohet se, veprat-ndërtimet e fundit, ato nemanjide, të janë ngritur mbi llogarinë e të parave. Kështu,nemanjidëve i përshkruhen shumë manastire, të cilat janë shumë ma të vjetra se koha e tyre. V. Markoviq, tregon edhe se, mbreti Millutini (1282-1321) nuk ndërtoi asnjë manastir të ri, ai vetëm i rindërtoi manastiret e vjetra e të lëna. Për këtë, historiografia jonë e vjetër dhe e re e paraqesin Millutinin si themelues-ndërtues i shumë manastireve. Karakteristikë e kohës së tij është se, Millutini rindërtoi shumë manastire në territoret që okupoi nga Bizanti, më shumë se sa në territoret e vjetra “serbe”. Historiani, St. Stanojeviq, thekson që edhe para Stefan Nemanjës, në kufijtë me Rashkën kishte bukur shumë manastire dhe udhëheqës fetarë dhe nuk fillon krejt me Nemanjën, siç donë ta paraqesin historiografët tanë... Autori, V. Petkoviq, vjen në përfundime se, fiset “serbe” (sllave, ER) që nga ardhja dhe vendosja e tyre në këto territore (ballkanike) e deri në shek. e XVIII-të, shënuan lëvizje të mëdha. U ndërtuan dhe rindërtuan kisha e manastire e për çka “ nuk mundemi të pohojmë e vërtetojmë se këto vepra janë ekskluzive serbe”.
Në këtë drejtim, siç potencuam edhe më sipër, kemi të bëjmë me propagandën pseudoshkencore serbe e cila tenton që territorin e Kosovës ta paraqet si “qendër shpirtërore të popullit serb” gjatë mesjetës, që sipas tyre, mbahet me numrin e madh të konceptuar të kishave serbe dhe manastireve në këtë territor. Duhet theksuar edhe tendencat e një pjese të madhe të autorëve të historiografisë serbe, që tentojnë me të dhëna të argumentojnë se, selia e kishës ortodokse e Rashkës do të bartet në Pejë gjatë gjysmës së shekullit të XIII-të, më konkretisht kinse që në vitin 1253, nga Zhiça, selia e arkipeshkvisë kalon në Pejë. Mirëpo, në këtë drejtim duke iu referuar po të dhënave të autorëve serbë, theksohet që Peja tek në decenien e fundit të shekullit të XIII-të bëhet qendër – ose seli e arkipeshkvisë së Rashkës. Sipas tyre, selia e arkipeshkopatës pas sulmeve mongole dhe djegies së Zhiçës më 1284 bartet në Pejë. Sipas të tjerëve, selia e kishës kalon nga Zhiça në Pejë tek në decenien e fundit të shekullit të XIII-të kur sulmohet nga tatarët dhe kumanët që e plaçkitin dhe e djegin, të cilët i hakmerren Rashkës për një sulm që udhëhoqi ndaj tyre mbreti Millutin ( V. Jankoviq). Po ashtu, edhe autorë të tjerë mbështesin faktin se tek në fund të shekullit të XIII-të, pas pësimit të Zhiçës, Peja bëhet seli e re e arkipeshkopatës rashkase (V. Boshkoviq, S. Qirkoviq). Në këtë drejtim tendencat janë që pjesët e territorit të Kosovës së sotme, konkretisht treva e Drenicës paraqitet si “Drenica mali i dytë i shenjtë serb”. Lidhurme këtë është interesant të përmendim se, autori thekson që në shekullin e XIV-të në trevën e Drenicës gjendeshin 13 manastire dhe 5 kisha (T.Vukanoviq). Po ky autor më pas, duke theksuar se kinse me rezultatet e tija hulumtuese të vendbanimeve, të cilat “bazohen në të vërtetën shkencore” nxjerr përfundime se: në trevën e Drenicës së sotme kanë ekzistuar gjithsej 9 manastire dhe 42 kisha, dmth. bie në konfuzion në librin e njëjtë. Po ashtu, vlen të theksojmë propagandën nacionaliste të kishës ortodokse serbe që gjithherë ishte veçuar dhe veçohet për kah falsifikimi dhe spekulimet lidhur me çështjen në fjalë. Sipas hartuesve të librit “Memorandumi për Kosovë e Metohi” i botuar nga kisha ortodokse serbe, theksohet se: “Kosova e Metohija”, “Tokë e shenjtë” e “popullit serb”, për ne paraqet atë, që për popullin “hebre paraqet Jerusalemi”. Për këtë, më së miri dhe më së forti dëshmojnë më se 1300 kisha dhe manastire që gjenden atje. Po kështu edhe autorë të tjerë mbështesin këto qëndrime duke theksuar se: “Hapësira e krahinës jugore të Serbisë mbulohet me1300 kisha dhe manastire me emrin zyrtar “Kosovo” (me Metohinë e cila që nga viti 1968, me dëshirën e shqiptarëve kosovarë hiqet nga zyrtariteti, dhe më pastaj nga komunikimi politik ditor), që në gjuhën serbe është simbolike, fjala më me rëndësi e cila pas emrit të Zotit, emrit të Shën Savës (themeluesit të kishës ortodokse serbe në shekullin e XIII-të), shënon njëkohësisht edhe identitetin kulturor e nacional të të gjithë popullit serb” (D. Bogdanoviq). Propaganda në këtë drejtim vazhdohet: “... në territorin e Kosovë e Metohisë.. ., populli ortodoks serbë dhe kisha e saj kanë 1300 kisha e manastire nga shekulli i XII-të deri në atë të XX-të, të punuara gjatë tetë shekujve...” (Novosti , Beograd,2004). Po ashtu theksohet se sipas evidencave në trevën e Kosovës duhet të ketë aty afër 200 objekte të ruajtura ose të shkatërruara, por në të vërtetë ka më shumë – sikur të numëroheshin dhe hulumtoheshin lokalitetet arkeologjike të paidentifikuara (gërmadhat e kishave). Sipas A. Urosheviq, gjendja e të pamurit të kësaj treve (është fjala për Kosovën) në mesjetë flet për një numër të madh gërmadhash të kishave, mbetje të kishave të vjetra dhe sipas tij, shenja të tilla kishte pothuajse në të gjitha fshatrat, edhe serbe e shqiptare, ndërsa në disa fshatra janë edhe nga dy e më shumë gërmadha të kishave (A.Urosheviq). Edhe D. Bogdanoviq, shprehet se, sipas hulumtimeve arkeologjike vërtetohet se në territorin e Kosovës ishin 1300 kisha e manastire e monumente tjera serbe.
Të dhënat e tilla si më lart, të ndërtuara dhe të udhëhequra nga historiografia e edhe nga politika ditore e qeverisë serbe, pra, mundohen të mbështesin konceptin mbi monumentet e kultit të krishterë që ekzistojnë në Kosovë duke rritur numrin impozant që shihet, për çka dhe Kosova sipas tyre paraqet vlera të “jashtëzakonshme”. Për të sqaruar më mirë çështjen lidhur mendërtimin dhe rindërtimin e objekteve fetare në territorin e Kosovës në periudhën nemanjide, ofrojmë dhe të dhënat që tregojnë se, mbreti Millutin (1282-1321) rindërtoi afër 30 manastire, në mes të cilave në territorin e Kosovës vetëm tri, në Prizren, Bajskë dhe Graçanicë. Mbreti Stefan Deçani (1321-1332) ndërtoi vetëm Deçanin. Gjatë periudhës së Dushanit u ndërtua Manastiri i Shën Arkangjelit (M. Kashanin, revista “Pravoslavlje”). Gjatë periudhës Osmane, burimeve që dalin aso kohe, të cilat i paraqesim nga M. Kashanin, tregohet se, që nga periudha e patrikut Makarije në gjysmën e shek. të XVI-të, u ngritën nga gërmadhat dhe u rishkruan-vizatuan përsëri me qindra kisha në territoret e sunduara nga Osmanët (mendon në Kosovë, Serbi dhe Sanxhak). DT Batakoviq duke u thirrur në burime osmane (regjistrat osmanë) tregon se gjatë shek. të XV-të dhe XVI-të ekzistonin dhjetë deri katërmbëdhjetë tempuj ortodoksë që ishin aktiv. Udhëheqësit e kishës ortodokse të Pejës (1557-1766) duke u mbështetur në traditën mesjetare të sundimtarëve nemanjid dhe shtetit të Rashkës, tani me një territor më të madh se i tyre, rindërtuan kultet e vjetra dhe vendosën edhe të reja. U bë jetësimi – funksionimi i kishave dhe manastireve, ku vetëm në Kosovë u ndërtuan njëzetë (20) kisha të reja, ndërsa shumë nga të vjetrat u aftësuan duke edhe u rishkruar-vizatuar (DT Batakoviq, R. Samargjiq, Gj. Sljepçeviq). Defterët osmanë për Sanxhakun e Vushtrrisë - Prishtinës ( njësi administrativo-politike territoriale në Perandorinë Osmane), të viteve 1490-1491, 1525-1526, 1530-1531, 1544-1545 dhe 1561 tregojnë se ishin të evidentuar 42 manastire dhe 11 kisha, ndërsa në at të Prizrenit shënohen 2 manastire dhe 15 kisha (D. Batakoviq). Do të jetë interesante të paraqesim të dhënat që na ofron episkopi Artemije (Radosavljeviq) i Prizrenit, i cili në shkrimet e tija publikuar në “Raspeto Kosovo”, kur flet për rrezikun dhe dëmet e kishave dhe manastireve që gjinden në Kosovë gjatë luftës së vitit 1999, paraqet edhe regjistrin mbi një numër të tyre. Nga ky regjistër del të jenë kisha dhe manastire të ndërtuara gjatë periudhave: nëntë të shek. të XIV-të; nëntë të shek. të XV-të dhe XVI-të; pesë të shek. të XIX-të dhe pesëdhjetë e tri (53) që janë ndërtuar në shek. e XX-të. Këto të dhëna nga ky regjistër i paraqitëm me qëllim që të tregojmë se një numër i kishave janë të periudhës Osmane e çka është ma me rëndësi, këtu qartë shihen se pesëdhjetë e tri (53) kisha janë të evidentuara që janë ndërtuar në shek. e XX-të. Këtu, shohim që kishat e shekullit të XX-të, janë kisha thjesht “politike”. Këto kisha politike do të ndërtohen nga Serbia me qëllimin për të arsyetuar para botës se, Kosova është “tokë e tyre”. Por gjithë bota tani e dinë se, Kosova u pushtua nga Serbia në vitin 1912-1913 dhe Serbisë ju qel rruga për ndërtimin e numrit kaq të madh të kishave gjithnjë deri në vitin 1999, kur Kosova do të jetë jashtë saj.
Për të vërtetuar se me të vërtetë qëllimet, qëndrimet dhe të dhënat e historiografisë serbe, janë pretenduese, qëllim-këqija e nacionaliste, tregon numri i madh ei pa argumentuar i paraqitur për monumentet e krishtera ortodokse - kishave dhe manastireve që kinse kanë ekzistuar në Kosovë, që sipas tyre sillen prej 1300 e herë-herë deri në 1500 objekte. Për këtë mendojmë sigurt se, nuk ka as burime historike e as studime që mbështeten në fakte, se kishte aq shumë kisha në këtë trevë aso kohe e as sot, përveç konstruksioneve me prapavijë politike. Për këtë, lirisht vijmë në përfundime se, shkrimet e tilla janë falsifikim i qindpërqindtë i realitetit historik e shkencor.
Për fund, si bazë të fortë e argumentuese e gjithë qëndrimeve tona të paraqitura në këtë punim, ofrojmë dëshmitë mbi gjendjen reale të monumenteve të trashëgimisë kulturore, që tregojnë saktësisht se sa është numri i kishave dhe manastireve të krishtera në Kosovë që karakterizohen në radhën e monumenteve kulturore-historike. Po paraqesim të dhënat e sakta që ruhen në dokumentacionin e Entit Krahinor për Mbrojtjen e Monumenteve të Kulturës, Prishtinë, të vitit 1990 ( sot, Instituti i Kosovës për Mbrojtjen e Monumenteve të Kulturës). Të dhënat nga arkiva e këtij institucioni, na tregojnë dhe vërtetojnë që: në territorin e Kosovës sot, janë të evidentuara 183 objekte (të tipave dhe gjinive të ndryshme), kisha të krishtera, kryesisht ortodokse, prej të cilave 126 sosh kanë tretman monumenti, ndërsa 57 objekte janë vetëm të evidentuara (të dhënat marrë nga Dr. Fejaz Drançolli). Objektet në fjalë janë të regjistruara në regjistrin qendror të monumenteve në këtë institucion dhe nga këto monumente, mund të themi se, një numër i tyre i takojnë stilit bizantino-kosovar, posbizantin si dhe të karakterit lokal (F. Drançolli).
Këto të dhëna të fundit i theksuam me qëllim, sepse tregojnë se treva e Kosovës gjatë mesjetës e më vonë, nuk ishte epiqendra e veprimtarisë së kishës ortodokse të Rashkës - “Serbisë” siç pretendohet nga historiografia serbe, çështje që dëshmohet nga të dhënat e sipërpërmendura. Si përfundim, theksojmë se, kultura materiale e arbërve gjatë mesjetës e më pas shqiptarëve në territoret e Kosovës ishte pre e sundimeve të huaja, në rastin tonë atij më ekstrem - të Rashkës gjatë mesjetës. Theksuam se, në Kosovë gjatë kohës kanë bashkëjetuar shumë monumente të kultit, si katolike, ortodokse që shërbenin aso kohe si për arbërit-shqiptarët ashtu edhe për popullatën tjetër që asokohe dhe sot jeton në këtë vend. Nga të dhënat që theksuam shihet se kisha ortodokse rashkase - “serbe”, përvetësoi shumë nga këto monumente të kulturës, kisha e manastire vendëse iliro-arbërore ku ndërtoi dhe rindërtoi mbi to, siç u pa sidomos gjatë shekullit të XIV-të, kisha të quajtura më vonë të veta, duke i shndërruar ato në kisha ortodokse. Këtej kultura materiale e Kosovës ndër shekuj u shkatërrua, u plaçkit duke vazhduar me tendencat (që nuk ndalën as në ditët e sotme) për t'u përvetësuar në forma të ndryshme siç i paraqitëm. Këto qëndrime i paraqesim, me qëllim të tregojmë se, Serbia dhe historiografia e saj pothuajse pa përjashtime, pretendon edhe sot të qëndrojë me këto parime: që Kosova është “Djep i serbizimit”, “Tokë e shenjtë serbe”, “selia e kishës ortodokse serbe” dhe qëndrime të tjera antishkencore e jo humane, që sipas argumenteve shkencore nuk qëndrojnë, e për më tepër lënë pasoja të dëmshme në raportet e së ardhmes ndërmjet popujve. Sot numri i objekteve sakrale mesjetare, të kishave katolike, bizantine e ortodokse paraqesin gjurmë të kulturës materiale të dikurshme që e karakterizojnë kulturën materiale të popullit të Kosovës e më gjerë.
Duke i hedhur poshtë qëndrimet dhe tendencat që paraqiten prej historiografisë serbe, nga të dhënat e sipërshënuara, sot mund të themi se, në Kosovë kemi monumente të kultit të krishterë që janë ndërtuar nëpër kohë që nga antika e deri më sot, dhe jo vetëm ato të krishtera, katolike e ortodokse të mesjetës, por edhe duke vazhduar me monumentet kulturore islame që sot i kemi një numër të madh të tyre, sot i trajtojmë për trashëgimi të kulturës vendëse dhe ato i takojnë popullit dhe qytetarëve që jetojnë dhe veprojnë në Kosovë, pa bërë dallime të trashëgimisë kulturore në asnjë aspekt. Në këtë drejtim do të shtojmë edhe mendimin se, është obligim shoqëror, intelektual, institucional e shtetëror, që monumentet e trashëgimisë kulturore, çfarëdo qofshin ato, të mbrohen, konservohen, restaurohen etj., të mbahen në jetë, sepse i takojnë kulturës materiale dhe shpirtërore të njerëzimit , në rastin tonë popullatës vendëse të Kosovës dhe kulturës universale botërore.
Për fund, kishte me qenë mirë t'i tregojmë edhe historishkruesve serbë, çështje për të cilën jam i bindur që e dinë por nuk e theksojnë dhe shkruajnë, se, të dhënat historike dëshmojnë që iliro-arbërit-shqiptarët, gjatë historisë jetuan dhe vepruan në këto treva dhe më gjerë që nga kohët e vjetra, dhe mundën të mbijetonin pushtuesit dhe sunduesit e ndryshëm, si ata romakë, bizantinë, sllavë, osmanë dhe serbë deri në kohën e sotme. Gjatë kësaj kohe, dëshmohet se, mbijetoi dhe një pjesë e monumenteve të trashëgimisë kulturore-historike e tyre (duke përfshirë në këtë kuadër edhe, kishat e krishtera, kishat dhe manastiret ortodokse si dhe objektet e kulturës islame - xhamitë, teqetë etj.) të cilat qenë ndërtuar nëpër kohë e që një pjesë mbijetuan deri më sot. Po këta, iliro- arbërit-shqiptarët, gjatë kohës, kanë pranuar kulturën fetare të besimit të krishterë më se dhjetë shekuj (prej shek. të I-rë deri në shek. e X-të). Më pas, ata do të gjinden pjesërisht edhe nën ndikimin e krishterë ortodoks bizantin për afro tre shekuj (shek. i X-të dhe i XIII-të), afër dy shekuj nën trysninë e kishës ortodokse sllave-rashkase (XIII-të e XIV-të) e që vazhdon me pranimin e fesë islame që nga (shek. i XV-të dhe i XIX-të). Gjatë këtyre shekujve rrugëtimi, populli shqiptar përqafoi tri konfesione si , at katolik, ortodoks dhe islam. Konfesionet që bashkëjetuan tek populli shqiptar e që i besojnë dhe sot, i bëjnë që edhe monumentet fetare të trashëguara gjatë historisë t'i respektojnë, mirëmbajnë dhe vlerësojnë si pjesë e pa ndarë e kulturës së tyre.
· Autori është Koordinator Shkencor në Institutin Arkeologjik të Kosovës
